1.4 Financieel resultaat

1.4.1 Overzicht op hoofdlijnen

Inleiding

In deze samenvattende paragraaf presenteren wij u het financieel resultaat over het afgelopen boekjaar, de analyse van het resultaat en duiding van deze financiële positie. Deze duiding wordt ondersteund door een aantal kengetallen. Elders in de jaarstukken, bijvoorbeeld in de programma’s, paragrafen en in de jaarrekening kunt u nadere verdiepende analyses en meer achtergrond informatie terugvinden.

Het financieel resultaat over 2022 bedraagt € 46,2 miljoen. Dit is het saldo van baten en lasten ná verrekening met de bestemmingsreserves. Dat is ruim € 24,1 miljoen meer dan het bedrag dat wij op basis van de bijgestelde begroting (=slotwijziging) hadden verwacht. Ons eigen vermogen is gestegen met € 16,8 miljoen tot € 581,4 miljoen per 31 december 2022. Op een balanstotaal van € 919,5 miljoen is dat een gezonde financiële positie te noemen. Ook ons weerstandsvermogen, de verhouding tussen de geschatte impact van financiële risico’s die kunnen optreden en onze reserve weerstandsvermogen, is met 1,9 gezond te noemen. De financiële positie van de provincie is dus gezond en stelt ons in staat om ons steentje bij te dragen aan de drie transities waar Nederland voor staat, woningbouw & infra, klimaat & energie en natuurherstel.

Overzicht op hoofdlijnen

In deze paragraaf wordt op hoofdlijnen inzicht gegeven in de financiële resultaten van het gevoerde beleid in het jaar 2022. Dat inzicht geven we aan de hand van diverse visualisaties, zoals grafieken en tabellen. Die visualisaties tonen veelal de gerealiseerde cijfers van 2022 in relatie tot eerdere cijferreeksen, zoals de stand van de primaire en bijgestelde begroting 2022 én de jaarrekeningcijfers van 2021. Dat kan u helpen om te beoordelen hoe de cijfers van 2022 zich verhouden tot het verleden en uw mening erover te vormen.

Resultaat over 2022

In onderstaande grafiek zijn de resultaten van de afgelopen jaren visueel gepresenteerd, inclusief het verwachte saldo dat bij de Slotwijziging 2022 is gepresenteerd (bijgestelde begroting 2022). De rekeningresultaten kennen door de jaren heen een grote fluctuatie, waaraan verschillende oorzaken ten grondslag liggen.

 
In de tabel Rekeningresultaat staat voor de Rekening 2020 vermeld een resultaat van 24,2 mln., voor de Rekening 2021 59,8 mln., voor de primaire begroting 2022 0, voor de bijgestelde begroting 2022 22,1 mln. en voor de Rekening 2022 46,2 mln.
Het resultaat na bestemming bedraagt over 2022 € 46,2 miljoen positief. Dat is € 24,1 miljoen positiever dan in de bijgestelde begroting werd ingeschat en ten opzichte van 2021 € 12,4 miljoen minder positief. Het verschil van
€ 24,1 miljoen wordt grotendeels veroorzaakt doordat we circa € 19,0 miljoen hogere baten hebben gerealiseerd, waaronder € 5,0 miljoen meer algemene dekkingsmiddelen. Daarnaast hebben we ongeveer € 8,0 minder uitgegeven op onze programma’s. De rest van het verschil wordt veroorzaakt doordat we meer hebben gestort in en minder hebben onttrokken aan onze reserves.

Het financieel samenvattende beeld zoomt eerst in op de gerealiseerde lasten die verantwoord zijn in de programma’s (exploitatie) en op de investeringsprojecten. Daarbij wordt inzicht gegeven in de verantwoorde lasten per programma en per uitgavencategorie. Vervolgens wordt op eenzelfde wijze ook inzicht gegeven in de verantwoorde baten.

Totale lasten over 2022

Totale exploitatielasten

De tabel Totaal exploitatiekosten vermeldt de volgende bedragen: voor de Rekening 2019 394 mln, voor de rekening 2020 460 mln., Rekening 2021 464 mln., voor de primaire begroting 2022 511 mln., voor de bijgestelde begroting 2022 520 mln. en voor de rekening 2022 512 mln.
Uit bovenstaande figuur blijkt dat de exploitatielasten in vergelijking tot voorgaande jaren een stijgende lijn vertonen en inmiddels € 512 miljoen bedragen. De totale werkelijke exploitatielasten wijken beperkt af (1,5%) van de lasten zoals bij de bijgestelde begroting zijn geprognosticeerd.

Totale exploitatielasten per programma

De exploitatielasten in het jaar 2022 zijn met name gerealiseerd in de programma’s 5 en 6 Bereikbaarheid. Met
€ 269 miljoen maakt dit 53% van de totale lasten uit. In dit bedrag is ook de € 42 miljoen opgenomen, die aan concessiehouders is betaald ter compensatie van de gevolgen van corona in het openbaar vervoer. Deze beschikbaarheidsvergoeding die de provincie van het Rijk heeft ontvangen, geven wij weer door aan de concessiehouders.

Voor een meer gedetailleerde analyse van de beleidsmatig gerealiseerde prestaties per programma verwijzen wij u naar hoofdstuk 2 ‘Programma’s en Overzicht Overhead’, waar per programma een toelichting is opgenomen. Voor een uitgebreide toelichting op de financiële resultaten per programma ten opzichte van de bijgestelde begroting 2022 verwijzen wij nu naar hoofdstuk 4 ‘De jaarrekening’, waar in onderdeel 4.6 ‘Verschillenanalyse’ dit in detail is toegelicht.

Exploitatielasten naar soort

De tabel Exploitatielasten 2022 naar soort geeft aan dat de personeelskosten 92 mln. = 18% bedragen, de kapitaallasten 28 mln. = 5%, de subsidies 202 mln. = 40%, de beschikbaarheidsvergoeding OV i.v.m. corona 42 mln. = 8% en de materiële lasten 147 mln. = 29%.

Het grootste deel van de gerealiseerde exploitatielasten in het jaar 2022 bestaat uit verstrekte subsidies. De door ons van het Rijk ontvangen beschikbaarheidsvergoeding voor het OV i.v.m. corona storten wij als subsidie door naar de concessiehouders. Per saldo komt het totale aandeel van de subsidies daarmee uit op 48% (2021: 48%).

De materiële lasten vormen met € 147 miljoen 29% (2021: 28%) van het lastentotaal. Voorbeelden hiervan zijn beheer en onderhoud van (vaar)wegen en trams, lasten die samenhangen met de eigen bedrijfsvoering, diverse uitgevoerde onderzoeksopdrachten en de inzet van externe inhuur ten behoeve van incidentele programma’s en projecten.

De gerealiseerde personeelslasten bedragen 18% (2021: 20%) van de totale realisatie en tellen op tot € 92 miljoen. Deze lasten worden gevormd door de werkgeverslasten van in dienst zijnde medewerkers, diverse overige personele lasten en de lasten van inhuur die op openstaande vacatures zijn ingezet.

De gerealiseerde kapitaallasten à € 28 miljoen bestaan uit de afschrijvingslasten van bezittingen van de provincie. Voorbeelden hiervan zijn gebouwen, trams en infrastructuur en diverse hard- en software. De kapitaallasten bedragen 5% van de totale gerealiseerde lasten in 2022 (2021: 4%).

Geconcludeerd kan worden dat het aandeel van de diverse kostensoorten in het totaal in vergelijking tot 2021 niet substantieel is gewijzigd.

Totale baten over 2022

De hieronder weergegeven exploitatiebaten zijn in 2022 uitgekomen op € 528 miljoen (exclusief stortingen in reserves). Dit is 4% meer dan we begroot hadden (2021: 1,5 %).

Het belangrijkste deel van de baten bestaat uit de vanuit het Rijk ontvangen uitkering uit het provinciefonds, groot € 271 miljoen (51%) en de opcenten op de motorrijtuigenbelasting van € 140 miljoen (26%). In 2022 hebben wij incidentele compensatie vanuit het Rijk ontvangen voor de gevolgen van corona in het openbaar vervoer. Deze beschikbaarheidsvergoeding bedraagt € 42 miljoen (8%). Op 10 januari 2022 trad na een lange formatieperiode het Kabinet Rutte IV aan. In de eerste maanden van 2022 werd toen duidelijk dat er meer geld was uitgetrokken voor het provinciefonds. Ook voor de Provincie Utrecht betekende dit een meevaller ten opzichte van eerdere ramingen bij het opstellen van de begroting, Daarnaast werd met terugwerkende kracht alsnog een compensatie geboden voor de opcenten op motorrijtuigenbelasting voor elektrische auto’s. Dit leidt tot een incidentele en ook structurele meevaller aan de batenkant.  
De resterende baten zijn opgenomen onder bijdragen van derden en bevatten de huurbaten van de OV-infrastructuur en van externe huurders van het provinciehuis en diverse (specifieke) bijdragen vanuit gemeenten en het Rijk.

Toelichting verschil in resultaat bijgestelde begroting en rekening 2022

De tabel Totaal exploitatielasten geeft voor de rekening 2020 een bedrag van € 448 mln., Rekening 2021 481 mln., voor de Primaire Begroting 2022 416 mln., de Bijgestelde Begroting 509 mln. en voor de Rekening 2022 528 mln.

Het resultaat over 2022 komt uit op € 46,2 miljoen. Dat is € 24,1 miljoen positiever dan de bijgestelde begroting. Hieronder wordt de samenstelling van dit verschil weergegeven voor de verschillende programma’s incl. Bedrijfsvoering (overhead) en de Algemene middelen en stelposten.

Zoals al eerder beschreven in deze paragraaf is het gerealiseerde Saldo van baten en lasten in vergelijking met de bijgestelde begroting € 24,1 miljoen positiever. Dit wordt veroorzaakt door:

1.   De lasten die circa € 8 miljoen lager zijn dan begroot (voordelig effect);

2.   De baten die circa € 19 miljoen (inclusief 5 miljoen algemene dekkingsmiddelen) hoger zijn dan begroot (voordelig effect);

3.   De mutaties in de reserves die circa € 3 miljoen hoger zijn dan begroot (nadelig effect).

Hierna worden de genoemde onderdelen beknopt toegelicht. In hoofdstuk 2 worden in ieder programma de belangrijkste verschillen nader toegelicht onder de tabel "Wat heeft het gekost?" en in hoofdstuk 4.6 is een gedetailleerde verschillenanalyse per programma opgenomen.

1. Toelichting verschil exploitatielasten

De lasten zijn afgerond 1% lager ten opzichte van de bijgestelde begroting. Dat is minder dan voorgaande jaren waarin sprake was van een onderbesteding tussen de 8% en 14%.
De onderbesteding van de lasten van per saldo € 8 miljoen is opgebouwd uit:

• Een onderbesteding op subsidies van per saldo € 5,1 miljoen, het gaat hierbij veelal om subsidies die niet in 2022 beschikt zijn of waarbij de uitvoering start in 2023;
• Een onderschrijding op de materiële lasten van per saldo € 1,9 miljoen;
• Een onderbesteding op personeelskosten van per saldo € 0,4 miljoen en kapitaallasten van € 0,4 miljoen.

2. Toelichting verschil exploitatiebaten

Uit de analyse van de baten blijkt, dat een aantal baten niet is geraamd bij de slotwijziging. Het gaat o.a. om specifieke uitkeringen zoals: Specifieke Uitkering Stikstof (€ 1,6 miljoen), Specifieke Uitkering Natuur (€ 7,5 miljoen) en Specifieke Uitkering Economie (€ 1 miljoen). Daarnaast is er een specifieke uitkering, waaruit de subsidie Flexpool van afgerond
€ 3 miljoen is gefinancierd. Hiervan waren de kosten en baten niet geraamd, evenals voor de andere genoemde specifieke uitkeringen.

Daarnaast hebben we een vrijval binnen de voorziening pensioenen GS (€ 1,3 miljoen) niet geraamd, omdat we deze bij het opstellen van de Slotwijziging nog niet konden voorzien. Verder hebben we de hogere uitkering uit het Provinciefonds zoals gecommuniceerd in de septembercirculaire 2021 per abuis niet begroot in de Slotwijziging 2022 (€ 4,5 miljoen).

3. Toelichting verschil reserves

De oorzaken van het nadelig effect op de reserves zijn hogere stortingen c.q. hogere onttrekkingen. Dit wordt vooral veroorzaakt door mutaties in de egalisatiereserves. Een voorbeeld is de bestemmingsreserve OV-concessie. Totaal was in 2022 € 154 miljoen beschikbaar voor de OV concessies. Conform de begroting 2022 wordt hiervan € 17,2 miljoen gestort in de reserve voor toekomstige jaren. Doordat de totale subsidie uitgaven lager uitvallen dan de resterende begrote € 137 miljoen voor 2022 is er iets meer beschikbaar om te storten, namelijk € 20,0 mln. Dit resulteerde in een extra storting van € 2,8 miljoen.

De passiva bestaan uit het eigen vermogen (€ 581,4 miljoen), voorzieningen (€ 17,8 miljoen) en vlottende passiva
(€ 320,3 miljoen. Het eigen vermogen bestaat uit algemene reserves (€ 246,3 miljoen), bestemmingsreserves
(€ 288,9 miljoen) en het rekeningresultaat (€ 46,2 miljoen). De vlottende passiva bevatten de nog te betalen bedragen en bestaan voornamelijk uit nog te betalen subsidieverplichtingen (€ 208,9 miljoen), van het Rijk ontvangen voorschotbedragen op specifieke doeluitkeringen, de zogenoemde SPUK’s (€ 55,0 miljoen), en overige verplichtingen. De specifieke doeluitkeringen zijn middelen die we van het Rijk ontvangen om de komende jaren te besteden aan een specifiek doel conform de door het Rijk gestelde voorwaarden. Enkele voorbeelden hiervan zijn de ontvangen middelen voor N-wegen, snelfietsroutes en programma Natuur.

Materiële vaste activa: Gerealiseerde investeringen

De provincie heeft in 2022 € 49 miljoen gerealiseerd aan investeringen, waarvan € 19 miljoen vervangings-investeringen tram en € 8 miljoen uitbreidingsinvesteringen tram en bus. Na ingebruikname wordt op de investeringen afgeschreven. In volgende jaren komen deze afschrijvingen (ook wel kapitaalslasten genoemd) ten laste van de begroting als exploitatie-lasten.

De grafiek "Totaal gerealiseerde investeringen" vermeldt voor de Rekening 2020 141 mln., Rekening 2021 84 mln., de Primaire Begroting 2022 88 mln., de Bijgestelde Begroting 2022 84 mln. en voor de Rekening 2022 49 mln.

In bovenstaande grafiek zijn de gerealiseerde investeringen van de afgelopen jaren weergegeven, inclusief de in de primaire en bijgestelde begroting 2022 verwachte investeringsbedragen. Hieruit blijkt dat de gerealiseerde investeringen lager liggen dan in de jaren 2020 en 2021, waarin fors is geïnvesteerd in de Uithoflijn en Traminfrastructuur Nieuwegein-IJsselstein. Dit geldt eveneens ten opzichte van de bijgestelde begroting 2022 waarbij sprake is van een onderbesteding van afgerond
€ 35 miljoen. Bijna 50% van deze onderbesteding (€ 17 miljoen) betreft projecten die gekoppeld zijn aan het programma openbaar vervoer. De belangrijkste oorzaken van de opgetreden onderbesteding in 2022 zijn hierna opgesomd:

• In het project Traminfrastructuur Nieuwegein-IJsselstein (VRT) hebben de ingeschatte risico’s zich niet voorgedaan en was een opgenomen indexatie niet nodig. Dit is een meevaller.
• In diverse projecten zijn door vertraging werkzaamheden verschoven naar 2023, onder andere door  procedures en afstemming met gemeenten en aanbesteding wat meer tijd kost.
  

In bijlage 1 Verloopoverzicht investeringen is per project een korte toelichting opgenomen van de verschillen in rekening 2022 ten opzichte van de bijgestelde begroting 2022.

Bijdragen op investeringsprojecten
De provincie heeft in 2022 afgerond € 1 miljoen aan bijdragen van derden op investeringsprojecten verantwoord. Deze bijdragen van derden aan investeringsprojecten worden ook op de balans verantwoord. Dit dient in samenhang te worden bezien met de gerealiseerde investeringen die hiervoor zijn benoemd.