1.4.2 De financiële positie aan de hand van de kengetallen
De financiële kengetallen geven in combinatie met elkaar inzicht in de financiële weerbaarheid en flexibiliteit van de begroting. In de jaarstukken presenteren we de uitkomsten hiervan op basis van de jaarrekening 2022. In de door Provinciale Staten in december 2020 vastgestelde, geactualiseerde financiële verordening is het overzicht opgenomen van de kengetallen die we hanteren om de financiële stabiliteit van de provincie te beoordelen. Bij de signaalwaarden hebben we aansluiting gezocht bij het gemeenschappelijke financiële toezichtkader dat alle provincies hanteren bij hun toezichthoudende rol op gemeenten. Die signaalwaarden zijn als volgt:
Criteria kwalificatie kengetal | Gezond | Neutraal | Risicovol | |
|---|---|---|---|---|
A | Structurele exploitatieruimte | > 0% | 0% | < 0% |
B | Solvabiliteitsratio | > 50% | 20% - 50% | < 20% |
C1 | Belastingcapaciteit opcenten ten opzichte van gemiddelde tarief van de provincies | < 95% | 95% - 105% | > 105% |
C2 | Belastingcapaciteit opcenten ten opzichte van wettelijk maximum tarief | < 90 % | 90% - 95% | > 95% |
D | Grondexploitatie | < 20% | 20% - 35% | > 35% |
E1 | Netto schuldquote | < 90% | 90% - 130% | > 130% |
E2 | Netto schuldquote (gecorrigeerd voor verstrekte geldleningen) | < 90% | 90% - 130% | > 130% |
F | Ratio weerstandsvermogen | > 1,4 | 1 - 1,4 | < 1 |
De tabel met ingevulde kengetallen van de provincie Utrecht is gebaseerd op de cijfers vanuit de jaarrekening 2022. De standen in de kolom ‘Bijgestelde begroting 2022’ betreffen de door Provinciale Staten vastgestelde begrotingswijzigingen tot en met de Slotwijziging 2022. Een beschrijving per kengetal is opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing.
Samenvatting financiële kengetallen | Rekening | Bijgestelde begroting | Rekening | |
A | Structurele exploitatieruimte | 11% | 5% | 14% |
|---|---|---|---|---|
B | Solvabiliteitsratio | 61% | 66% | 63% |
C1 | Belastingcapaciteit opcenten t.o.v. gemiddelde tarief van de provincies | 90% | 93% | 93% |
C2 | Belastingcapaciteit opcenten t.o.v. wettelijk maximum tarief | 64% | 65% | 65% |
D | Grondexploitatie | 2% | 2% | 2% |
E1 | Netto schuldquote | 24% | 28% | 26% |
E2 | Netto schuldquote (gecorrigeerd voor verstrekte geldleningen) | 23% | 27% | 25% |
F | Ratio weerstandsvermogen | 1,9 | 1,9 | 1,9 |
Analyse
Analyse van de kengetallen op basis van de jaarrekening 2022 geeft aan dat de provincie Utrecht voldoende weerbaar en flexibel is om eventuele (on)verwachte uitgavenstijgingen te dekken. Alle kengetallen hebben de status ‘gezond’.
Het gezonde kengetal structurele exploitatieruimte (A) zorgt ervoor dat de provincie Utrecht weerbaar en flexibel is voor eventuele extra onverwachte uitgaven. Met betrekking tot de ratio weerstandsvermogen (F) geldt dat in totaal 219 risico's zijn geïdentificeerd en opgenomen in het risicomanagementsysteem. De totale omvang van deze risico's bedraagt € 135,8 miljoen. Met een zekerheid van 90% is een benodigd weerstandsvermogen van ruim € 24 miljoen benodigd. Aangezien de reserve weerstandsvermogen € 45 miljoen bedraagt is dit ruim voldoende om de geïnventariseerde risico's financieel af te dekken. Verder geldt dat er genoeg onbenutte ruimte is tussen het tarief opcenten van de provincie Utrecht en het wettelijk maximum waardoor de provincie weerbaar en flexibel blijft (C2).
De solvabiliteitsratio (B) geeft inzicht in de mate waarin de provincie in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Deze ratio is gestegen ten opzichte van vorig jaar. Dit wordt verklaard doordat het eigen vermogen is gestegen. Het kengetal schuldquote (gecorrigeerd voor verstrekte geldleningen) (E2) is gedaald ten opzichte van de bijgestelde begroting. Deze ratio geeft aan wat het niveau van de schuldenlast is van de provincie ten opzichte van de eigen middelen. Als gevolg van lagere uitgaven op zowel exploitatiebudgetten als investeringsprojecten was het opnieuw niet nodig om langlopende leningen aan te trekken. Het saldo van de provincie Utrecht bij de Schatkist van het Rijk bleef daardoor per eind 2022 positief.
Schuldpositie/ liquiditeit
De netto schuldquote (ratio E1/E2) geeft de mate aan waarin een organisatie in staat is om de schulden terug te betalen. De hoogte van de schuld die de provincie kan dragen, hangt af van de hoogte van de inkomsten. De netto schuldquote wordt grofweg berekend door onze leningen minus ons geld op de bank (dit noemen we netto schuld), te delen door de jaarlijkse inkomsten.
De grafiek over de Ontwikkeling liquiditeit geeft voor de Rekening 2019 een bedrag van € 193 mln., Rekening 2020 € 98 mln., Rekening 2021 € 102 en voor de Rekening 2022 € 84 mln.
Bij vaststelling van de jaarcijfers 2022 blijkt dat we een positief saldo aan liquide middelen hebben van circa € 84 miljoen. Door onderuitputting op met name investerings- en exploitatiebudgetten was het niet noodzakelijk langlopende leningen aan te trekken. Dat betekent dat er in 2022 minder liquide middelen zijn uitgegeven dan we vooraf hadden ingeschat. Hiervoor is een aantal verklaringen te geven:
- In de programma’s en het Overzicht Overhead zijn minder uitgaven gedaan als gevolg van subsidies die pas in 2023 worden beschikt, vertraging in diverse programma’s, projecten en de uitvoering van onderhoud aan (vaar)wegen;
- In de investeringsprojecten zijn minder uitgaven gedaan als gevolg van vertraging door Covid-19 en langere doorlooptijden in de realisatie van infrastructuur;
In bovenstaande grafiek is in beeld gebracht hoe de uitstroom is geweest van het saldo aan liquide middelen. In de achterliggende jaren ging dit gemiddeld om € 100 mln. per jaar. In 2021 is deze trend gekeerd. Het saldo in 2022 is weer gedaald met € 18 miljoen naar € 84 miljoen.
Ontwikkeling van het eigen vermogen
Het eigen vermogen bestaat uit de algemene reserves, de bestemmingsreserves en het nog te bestemmen rekeningresultaat. In onderstaande grafiek is het verloop van het eigen vermogen sinds 2019 weergegeven. De totale omvang van het eigen vermogen bevindt zich sinds 2019 op eenzelfde niveau, waarbij wel een afname zichtbaar is van bestemmingsreserves en een toename van de algemene reserves. Dit wordt verklaard vanuit de verscherpte discipline om bestemmingsreserves jaarlijks te beoordelen op hun omvang en voorgenomen plannen. Indien er geen zicht is op besteding of planvorming voor besteding wordt voorgesteld om de bestemmingsreserve (deels) te laten vrijvallen ten gunste van de algemene (saldi) reserve. Daarnaast zijn de voordelige rekeningresultaten toegevoegd aan de saldi reserve. Per eind 2022 is de totale omvang van het eigen vermogen € 581 miljoen.
De grafiek Ontwikkeling van het eigen vermogen geeft het volgende beeld in miljoenen euro’s:
Rekening 2019 bedroeg de algemene reserve 78, Bestemmingsreserves 448, Rekeningresultaat 33,
Rekening 2020 bedroeg de algemene reserve 112, Bestemmingsreserves 411, Rekeningresultaat 24,
Rekening 2021 bedroeg de algemene reserve 203, Bestemmingsreserves 302, Rekeningresultaat 60,
Rekening 2022 bedroeg de algemene reserve 246, Bestemmingsreserves 289, Rekeningresultaat 46.
Binnen de provincie Utrecht kennen we naast de algemene reserves om risico’s op te vangen en vrij over te beschikken (algemene functie), diverse bestemmingsreserves. In lijn met de vastgestelde Nota Reserves en voorzieningen 2022 (PS2022FAC02) wordt hierbij een onderscheid gemaakt naar reserves die zijn ingesteld om budget beschikbaar te houden voor de realisatie van een vastgesteld doel (besteding), reserves die dienen om pieken en dalen in de exploitatie op te vangen (egaliseren), en reserves die dienen om de kapitaallasten te dekken van investeringen (kapitaallasten). In onderstaand overzicht is de verhouding zichtbaar tussen de verschillende functies op basis van de jaarrekeningcijfers 2021 en 2022. Dit is exclusief het gerealiseerd resultaat over de desbetreffende jaren.
De grafiek Reserves naar functie geeft aan voor algemene reserves voor Rekening 2021 203 mln., voor Rekening 2022 246 mln. Voor Besteden: Rekening 2021 195 mln. Rekening 2022 207 mln. Voor egaliseren Rekening 2021 62 mln. Rekening 2022 82 mln. En voor kapitaallasten Rekening 2021 45 mln. En voor Rekening 2022 0.
In 2022 heeft er een vrijval plaatsgevonden van enkele reserves van totaal € 47 miljoen, die vervolgens gedeeltelijk zijn gestort in de Saldireserve. Dit betreft als belangrijkste de reserve Kapitaallasten Uithoflijn voor € 49 miljoen. Voor de vorming van de bestemmingsreserve Strategische grondvoorraad is € 5 miljoen onttrokken aan de Saldireserve. De overige mutaties in de ontwikkeling van de saldi van de verschillende reserves betreffen een combinatie van stortingen in en onttrekkingen aan die reserves die verbonden zijn aan de realisatie van de beleidsdoelstellingen waarvoor die reserves zijn ingesteld.