3.3 Onderhoud kapitaalgoederen

3.3.3 Assets Openbaar Vervoer

Binnen de assets ten behoeve van het openbaar vervoer worden vier assetgroepen onderscheiden, namelijk de traminfrastructuur, het materieel, haltes en gebouwen en de telematicavoorzieningen. In 2022 was het volgende areaal in beheer en onderhoud:  

Wat hebben we bereikt?
Het openbaar vervoer is van groot belang voor de bereikbaarheid van onze provincie. De belangrijkste openbaar vervoer assets die de provincie in eigendom heeft zijn de trambaan met bijbehorende haltes, het trammaterieel, de remise in Nieuwegein, alle telematicavoorzieningen voor het tramsysteem en het Operationeel Controle Centrum (OCC) waarvandaan het tram- en busverkeer wordt aangestuurd. Het beheer en onderhoud van deze assets vindt plaats conform de in 2021 geactualiseerde Nota Kapitaalgoederen Mobiliteit. Voor het tramsysteem geldt de Wet lokaal spoor (Wls) als wettelijk kader. De rolverdeling, activiteiten en te realiseren Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s) zijn vastgelegd in de op 24 maart 2020 door GS vastgestelde Beheervisie Tramsysteem 2020-2024. Met het beheer en onderhoud is in 2022 invulling gegeven aan de KPI’s met betrekking tot veiligheid, de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van de infrastructuur en trams, en kwaliteitsaspecten zoals de reinheid van haltes en trams en de beschikbaarheid van dynamische reisinformatie op de haltes.

Het uitgevoerde beheer en onderhoud van de assets is risico-gestuurd. Dat wil zeggen dat onderhoudsmaatregelen worden bepaald op basis van het zorgvuldig afwegen van prestaties, risico’s en kosten. De onderhoudsstaat van de assets wordt bepaald op basis van meetgegevens en inspecties, uitgevoerd door eigen personeel en externe deskundigen. Op basis van een risicoanalyse wordt een beheerstrategie bepaald en worden onderhoudsmaatregelen geprogrammeerd om de prestaties te borgen en de risico’s te beheersen. Naast planmatig onderhoud heeft er correctief onderhoud plaatsgevonden in het geval van mankementen en storingen. Een snelle opvolging van storingen is van belang om de beschikbaarheid en kwaliteit van het vervoersysteem voor de reizigers te waarborgen.

Kenmerkend voor het tramsysteem is dat het voor het grootste deel relatief nieuw is. Na de ingebruikname van het nieuwe tracé naar Utrecht Science Park eind 2019 is in de periode 2020-2021 het bestaande tracé naar Nieuwegein en IJsselstein grotendeels vernieuwd en geschikt gemaakt voor de inzet van de nieuwe trams met een lage vloer. De grootschalige vernieuwing van het tramsysteem is in 2022 afgerond met de vernieuwing van de halte Nieuwegein Centrum en de koppeling van de beide lijndelen tussen de Jaarbeurszijde en Centrumzijde van het Centraal Station. Nieuwe assets vertonen vaak kinderziektes of nieuwe omstandigheden waar in het beheer rekening mee moet worden gehouden. Voor de afronding van de grote tramprojecten, en de invulling van de nieuwe projectopgaven voor de optimalisatie, het beheer en onderhoud van de assets, is een programma Nazorg Tramprojecten opgestart.

De volgende aspecten hebben in 2022 bijzondere aandacht gevergd bij het beheer en onderhoud van de openbaar vervoer assets:

• Er deden zich veel storingen voor in de beveiliging van de wissels, waardoor deze niet meer op afstand te bedienen zijn. Dit zorgt voor te veel rituitval. Aanpassingen aan de beveiliging zijn complex en dienen aan veel voorwaarden te voldoen. Op operationeel, tactisch en strategisch niveau worden maatregelen onderzocht en geïmplementeerd om het aantal storingen te verminderen. Daarbij wordt het principe plan-do-check-act toegepast.
• Sinds de introductie van de nieuwe lage vloertrams is er sprake van veel (boog)geluid op het tracé naar Nieuwegein en IJsselstein. Daarvoor zijn diverse mitigerende maatregelen getroffen.
• In 2021 en begin 2022 hebben zich vier verkeersongevallen voorgedaan waarbij de betrokken trams ontspoord zijn. Naar aanleiding van deze ongevallen is een afwegingskader opgesteld voor de inrichting van de tramkruisingen en is een analyse opgestart van alle tramkruisingen en gewenste verbetermaatregelen. Bij de ongevallen zijn zes tramstellen dermate ernstig beschadigd geraakt dat deze bij de leverancier in Spanje hersteld dienen te worden.
• Na de vernieuwing en uitbreiding van het tramsysteem wordt het assetregister en configuratiemanagement verder ontwikkeld als basis voor het beheer en de verdere doorontwikkeling van het tramsysteem in de toekomst. In 2022 is een nieuw onderhoudscontract voor de infrastructuur geïmplementeerd waarin meer informatie gedreven te werk wordt gegaan.

De hiervoor genoemde prioriteiten hebben soms tot gevolg gehad dat andere werkzaamheden vertraging hebben opgelopen. Ook marktomstandigheden, in de vorm van beperkte beschikbaarheid van personele capaciteit en langere levertijden, hebben soms geleid tot vertragingen. Voorrang is daarbij gegeven aan het continueren van het vaste onderhoud om de kwaliteit en waarde van de assets te behouden. Al het vaste onderhoud heeft op de geplande wijze plaatsgevonden.

Wat hebben we gedaan?

Traminfrastructuur

• De infrastructuur voor de trams is op basis van risico-gestuurd beheer en onderhoud in stand gehouden. Een nieuw contract met de Proces Contract Aannemer is geïmplementeerd. Er vinden periodiek onafhankelijke inspecties van de infrastructuur plaats.
• Om meer informatie-gestuurd te kunnen werken wordt het assetregister en configuratiemanagement stapsgewijs kwalitatief op orde gebracht.
• De vernieuwde railinfrastructuur bij Nieuwegein Centrum is in gebruik genomen.
• Het tracé tussen Utrecht Centraal Jaarbeurszijde en Centrumzijde is geschikt gemaakt voor de koppeling tussen beide lijndelen die medio 2022 tot stand is gebracht.
• Een afwegingskader voor de inrichting van de tramkruisingen is opgesteld. Alle tramkruisingen worden beoordeeld om de gewenste verbetermaatregelen vast te stellen en daarover afspraken te maken met de wegbeheerders.
• Op de Symfonielaan in Nieuwegein zijn overwegbomen gerealiseerd op de tweerichtingen fietspaden.
• Een voorlopige aansluiting is gerealiseerd ter vervanging van de beschadigde voedingskabels van twee tractiestations in Utrecht. Vooruitlopend daarop waren er noodstroomvoorzieningen operationeel.
• In verband met het booggeluid zijn diverse mitigerende maatregelen getroffen. Er zijn 16 baansmeerinstallaties geïnstalleerd, en als pilot is een tweede tranche met 4 installaties van een andere leverancier gerealiseerd. Het slijpen van de tramrails is in voorbereiding genomen.
• In de trambeveiliging, en concreet de assentellers voor de aansturing van de wissels, zijn diverse modificaties aangebracht ter verhoging van de beschikbaarheid en betrouwbaarheid.
• Op het 24 oktoberplein heeft zich een spoorstaafbreuk voorgedaan waarvan het herstel in 2023 plaats vindt.
• Een aantal losstaande infrastructuurprojecten is uitgesteld om voorrang te geven aan actualiteiten. Zo wordt de realisatie van extra tramwaarschuwingslichten en de beveiliging van de opstelterreinen pas in 2023 gerealiseerd.

Trammaterieel

• Uitgangspunt is de vastgestelde levering van trams aan de concessiehouder.
• De laatste twee 41 meter-trams zijn geleverd en in gebruik genomen.
• De 54 CAF lagevloertrams met een lengte van 33/41 meter zijn onderhouden volgens het door de leverancier vastgestelde onderhoudsschema. Op het merendeel van de trams zat in 2022 nog garantie (de eerste garanties liepen af in september 2021).
• Storingsanalyses en -herstel hebben plaatsgevonden. Waar mogelijk vinden aanpassingen en bijsturingen in het onderhoud en de bediening plaats om storingen te voorkomen.
• Modificaties zijn uitgevoerd in de vorm van de implementatie van het IVU-systeem en de montage van wieldempers ter vermindering van het booggeluid.
• Bij verschillende ongevallen zijn in 2021/2022 zes tramstellen dermate ernstig beschadigd geraakt dat deze door de leverancier in Spanje hersteld moeten worden. Over het herstel zijn met CAF-afspraken gemaakt, waarbij de laatste tram volgens planning Q3 2023 teruggeleverd wordt. Gedurende het herstel van de beschadigde trams zijn er minder reservetrams beschikbaar en is de robuustheid van het systeem minder. De budgetten voor het beheer en onderhoud houden geen rekening met de kosten voor het herstel van deze trams, omdat het uitgangspunt is dat de schade verhaald wordt. Op de vaste kosten voor het onderhoud heeft de uitval van de trams beperkt effect. Gedurende het schadeherstel zijn er weliswaar minder trams in onderhoud, maar de aanwezige trams rijden meer kilometers en vragen hierdoor meer onderhoud.
• Voor het onderhoud zijn reservematerialen ingekocht, waarbij er een strategische voorraad wordt aangehouden om de continuïteit zo goed mogelijk te garanderen.
• Er is een contract voor de reiniging van het interieur en exterieur van de trams.

Haltes en gebouwen

• Het dagelijks beheer en onderhoud van alle tramhaltes, alsmede de bushaltes langs de gecombineerde bus-trambaan in het Science Park, is uitgevoerd. Dit betrof schoonmaak, correctief onderhoud en wintermaatregelen. Op/bij de haltes zijn diverse voorzieningen aanwezig als in-/uitcheckpalen, kaartverkoopautomaten, DRIS, cameratoezicht, abri’s, bankjes, hekwerken en fietsenstallingen.
• In 2022 heeft een grootschalige vernieuwing van de binnenstadshalte Nieuwegein Centrum plaatsgevonden.
• De voorbereidingen zijn gestart voor de kwaliteitsverbetering van de haltes langs het tracé naar Science Park.
• De eindpuntvoorzieningen in Nieuwegein Zuid, IJsselstein Zuid en Breukelen zijn in stand gehouden.
• Het beheer en onderhoud is geïmplementeerd van de nieuwe busstalling Westraven en de extra stalling met oplaadmogelijkheden voor elektrische bussen op het remiseterrein in Nieuwegein.

Telematica

• In 2022 zijn de bestaande telematicavoorzieningen, zoals de netwerken, hardware, software, camera’s, DRIS, kaartautomaten en het Operationeel Controle Centrum, in stand gehouden.
• De vervanging van het merendeel van de DRIS-displays is afgerond.
• Het nieuwe systeem (IVU) dat zorgt voor alle communicatie tussen de trams en de wal, de aansturing van systemen als veiligheidsvoorzieningen, verkeerslichten en reisinformatie, en het exploitatiebeheer is geïmplementeerd en in beheer genomen.
• Er is een nieuwe website ontwikkeld en geïmplementeerd voor de werkcoördinatie.
• De verdere ontwikkeling en uitrol van het systeem voor onderhoudsdata en -management (SAP) heeft plaatsgevonden.
• Er hebben periodieke updates en vervangingen plaatsgevonden van diverse sensoren, schakelkasten en andere telematica-onderdelen.
• De upgrade van een aantal (secundaire) systemen voor het operationeel controlecentrum is uitgesteld naar 2023.

Wat heeft het gekost?
                                       bedragen x € 1.000

Betreft de bijgestelde begroting 2022, excl. het budget voor Busremise wat is overgeheveld naar het onderdeel Provinciale gebouwen

Toelichting

Op het vast onderhoud van de openbaar vervoer assets is er een restant van bijna €2 miljoen. Dat heeft drie achtergronden:

• (Aanbestedings)voordelen in de markt, met name op het nieuwe onderhoudscontract voor de traminfrastructuur is een aanzienlijke besparing bereikt;
• Het later opstarten van beheercontracten omdat bepaalde projecten pas later in 2022 zijn opgeleverd (dit betrof de contracten beheer IVU, DRIS en Alstom-beveiliging).
• Scherp risico-gestuurd beheer en soms vertraagde uitvoering door marktomstandigheden (levertijden en personele krapte).

Buiten het saldo zijn er meer kosten gemaakt voor schadeherstel aan de trams (ruim 1,7 miljoen). Deze kosten worden verhaald, maar de schade-uitkeringen zullen naar verwachting pas in 2023 plaatsvinden.  

Ook op het variabele onderhoud is er een restant van ca. €2 miljoen. Minder kosten zijn er gemaakt omdat diverse maatregelen tegen lagere kosten uitgevoerd konden worden, meegenomen konden worden bij de afronding van projecten (‘werk met werk maken’) of omdat in een enkel geval de urgentie vervallen is. De ontwikkeling en uitvoering van verkeersmaatregelen op de tramkruisingen vergt meer tijd, en door andere prioriteiten is het groot onderhoud aan de overwegbeveiligingsinstallaties en de update van (secundaire) systemen ten behoeve van het operationeel controlecentrum verschoven naar 2023.