Beleidsdoelen

Toelichting op meerjarendoel.

Vanuit verschillende invalshoeken en verschillende partijen is en wordt actief (door)gewerkt aan maatregelen die leiden tot bescherming, instandhouding of herstel van biotopen (leefgebieden) en habitats van de benoemde icoonsoorten (zie Supplement Biodiversiteit bij de provinciale Natuurvisie 2017). In bijzonder in de Natura 2000-gebieden, maar ook in de rest van het NNN en daarbuiten (o.a. weidevogelgebieden). Subsidieregelingen worden waar nodig beter gestroomlijnd en qua openstelling op de praktijk afgestemd. Hieronder wordt kort de voortgang in 2022 weergegeven van de belangrijkste natuurkwaliteitsverbeteringsprojecten.        

Kwaliteitsverbetering bestaande natuur
De Grebbelinie maakt deel uit van het NNN en vormt een waardevolle ecologische verbindingszone voor verschillende soorten flora en fauna. Door achterstallig beheer is de natuurkwaliteit hier de afgelopen jaren achteruit gegaan. In 2022 is gestart met de uitvoering van natuurherstelmaatregelen op de Grebbelinie te verbeteren. De uitvoering wordt afgerond in 2023.

Ecologisch bermbeheer
In 2022 hebben wij ecologisch berm-, sloot- en oeverbeheer langs de provinciale wegen uitgevoerd. Hierbij werkt de beheerder zoveel mogelijk volgens de systematiek van Kleurkeur van de Vlinderstichting. Essentieel daarbij is dat bij de verschillende maaibeurten een deel van de vegetatie blijft staan. Hiermee krijgen planten, insecten en bijvoorbeeld amfibieën voortplantings-, dekkings- en overwinteringsmogelijkheden. Het maaisel wordt afgevoerd om verschraling te bevorderen. Dit verbetert de soortenrijkdom van de flora. De gezamenlijke provincies doen meerjarig onderzoek om te zien of deze vorm van bermbeheer positief uitpakt voor natuurlijke bestrijders van de eikenprocessierups. Waar de Kleurkeursystematiek niet kon worden gehanteerd, als gevolg van verkeersveiligheidsbezwaren of door de aanwezigheid van ruigte en/of riet, is ingezet op zo ecologisch mogelijk bermbeheer.
In 2022 hebben wij met het praktijknetwerk bloeiende bermen veldbijeenkomsten gehouden in het oosten van de provincie. Deelnemende partijen zoals gemeenten, waterschappen, terreinbeheerders, agrariërs en particulieren delen aan de hand van praktijkvoorbeelden kennis en ervaring met elkaar. Hiermee stimuleren zij het ecologisch bermbeheer.

Planvormingsfase project natuurlijke uiterwaarden

De dijktrajecten Wijk bij Duurstede-Amerongen, Culemborgse Veer-Beatrixsluis en Salmsteke-Schoonhoven zijn in 2022 doorgezet naar de planvormingsfase (na verkenningsfase). Hiervoor zijn samenwerkingsovereenkomsten ondertekend samen met Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) en de betrokken gemeenten. HDSR is projectleider namens de samenwerkende partijen. In 2022 zijn er subsidieaanvragen ingediend door HDSR om dit uit te voeren. Naar verwachting wordt begin 2023 een besluit genomen over de aanvragen. Ten tijde van de slotwijziging werd rekening gehouden met een besluit in 2022 waardoor er nu sprake is van onderbesteding. De uitvoering van de planuitwerkingsfase van deze drie trajecten is in 2022 gestart, met het vertrouwen dat de subsidie wordt gekregen. In de planfase wordt een concreet plan gemaakt welke verbetering in natuurbeheertypen en hectares kunnen worden gerealiseerd per uiterwaard en een raming van de realisatiekosten. Hierbij wordt ook gekeken bij welk deel het gaat om inrichting NNN of groene contour, bij welk deel om kwaliteitsverbetering bestaande natuur, bij welk deel om de Kaderrichtlijn Water (RWS) en bij welk deel om dijkveiligheid en bloemrijke dijken (HDSR). Er wordt ook een kostenverdeling gemaakt die bij die verdeling hoort.

Herstel- en instandhoudingsmaatregelen Natura 2000-gebieden
Vanwege de overbelasting met stikstof in onze Natura 2000-gebieden en om verdere verslechtering zoveel mogelijk te voorkomen, gaan we door met de uitvoering van maatregelen voor herstel en instandhouding van de N2000 gebieden. Om te bepalen hoe de instandhoudingsdoelen voor de korte en middellange termijn behaald kunnen worden of behouden kunnen blijven, is in de zomer van 2022 gestart met het opstellen van Natuurdoelanalyses (NDA’s). Voor 4 gebieden zijn de eerste concepten in december opgeleverd. De informatie vormt ecologische input bij de al gestarte gebiedsprocessen van het UPLG. Bij natuurdoelanalyses is ook de directe omgeving van de Natura 2000-gebieden in beschouwing genomen. Ook zijn alle maatregelen uit de Natura 2000-beheerplannen en de gebiedsprogramma's van het voormalig Programma Stikstof beoordeeld op hun resultaat. De NDA's maken duidelijk welke aanvullende maatregelen essentieel zijn binnen en buiten de Natura 2000-gebieden waar wij het voortouw nemen. Dit is de actualiteit van achtereenvolgens de Natura 2000-gebieden Binnenveld, Kolland en Overlangbroek, Zouweboezem, Uiterwaarden Lek en Neder-Rijn.

Binnenveld
De sanering van de vuilstort Ketelweg is afgerond. De laatste 2 percelen in het Binnenveld die nog ons eigendom zijn, worden in 2023 overgedragen aan Staatsbosbeheer. De inrichting van de Hellen door Staatsbosbeheer wordt naar verwachting in 2023 afgerond.

Kolland en Overlangbroek
Doordat de afstemming met de omgeving en het verkrijgen van de benodigde vergunningen meer tijd vraagt zijn er in 2022 geen maatregelen uitgevoerd. Er wordt gewerkt aan de voorbereiding van de laatste inrichtingswerkzaamheden in 2023. Die worden in de herfst van 2023 afgerond.   

Zouweboezem
Het laatste ontbrekende als NNN begrensde perceel is door het Zuid-Hollands Landschap verworven. Hiervoor zal nog SKNL-subsidie aangevraagd worden voor afwaardering van de gronden en inrichting.
In 2021 is SKNL-subsidie verleend aan het Zuid-Hollands Landschap voor maatregelen die ook in 2022 zijn uitgevoerd. Het betreft het vergroten van poelen, het baggeren van polder Achthoven en het aanpassen van het beheer van blauw grasland.   
De maatregel omkaderen rietlanden wordt niet uitgevoerd, omdat uit een haalbaarheidsonderzoek blijkt dat dit niet haalbaar is. Er wordt nog bekeken wat dan wel mogelijk/wenselijk is.

Uiterwaarden Lek  
In 2022 is door het Zuid-Hollands Landschap gewerkt aan het optimaliseren van glanshaver-vossestaart hooiland. Hiervoor is in 2021 SKNL-subsidie verleend.   

Neder-Rijn
De inrichting van de Lunenburgerwaard is in 2022 afgerond. De verdere inrichting van de Elsterbuitenwaard zal naar verwachting najaar 2023 worden afgerond.

SPUK Programma Natuur
In 2021 hebben we van het Rijk een specifieke uitkering (SPUK) van € 4,58 miljoen ontvangen voor de uitvoering van de 1e fase Programma Natuur. De middelen zijn bedoeld voor de uitvoering van herstelmaatregelen in Natura 2000-gebieden in de jaren 2021-2023 (met uitloop tot 2025). De focus van de maatregelen ligt op de overbelaste, stikstofgevoelige leefgebieden van soorten. In 2022 hebben de terreineigenaren financiële middelen gekregen voor de uitvoering van de herstelmaatregelen. Natuurorganisaties, waterschappen en een landgoedeigenaar van een Natura 2000-gebied kunnen nu aan de slag met de uitvoering. Waternet is gestart met exotenbestrijding (kreeften) in de Molenpolder. Andere projecten zijn in voorbereiding (vergunningen, technische uitwerking).

Gebiedsgerichte aanpak Stikstof
In 2021 is de Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn) in werking getreden. In de Wsn zijn de omgevingswaarden vastgelegd die bepalen in welk tempo de stikstofdepositie in Nederland moet afnemen. Provincies hebben een inspanningsverplichting om zoveel mogelijk bij te dragen aan de realisatie van de omgevingswaarden.
In 2022 is de Startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) verschenen, een nationaal beleidsprogramma onder de Omgevingswet. Het NPLG is gericht op een toekomstbestendige ontwikkeling van het landelijk gebied. Hierin staan vijf opgaven centraal (water en bodem, natuur, klimaat, stikstof, landbouw). De stikstofopgave is onderdeel geworden van een bredere set aan opgaven, die zo veel mogelijk integraal worden opgepakt. Deze opgaven zijn kaderstellend voor het op te stellen Utrechtse Programma Landelijk Gebied (UPLG). Dat moet voor 1 juli 2023 bij het Rijk moet worden ingediend, om aanspraak te maken op de middelen uit het Transitiefonds (€ 24,3 miljard). Het door Provinciale Staten in februari 2022 vastgestelde Handelingskader Gebiedsgerichte Aanpak Stikstof ging al uit van de verbreding van de opgaven in het landelijk gebied.

In negen deelgebieden, die samen provinciedekkend zijn, worden de opgaven en vraagstukken benoemd die voortvloeien uit de verschillende (rijks)opgaven. Die worden in een integrale aanpak samen met de gebiedspartijen uitgewerkt in gebiedsagenda’s. De voortgang bij het opstellen is bemoeilijkt door voortdurende onduidelijkheid over een deel van de rijksopgaven en het ontbreken van een perspectief voor de agrarische sector. Vanuit de provincie en in IPO-verband is dit meermaals onder de aandacht gebracht van het Rijk. Dit heeft ook invloed gehad op de bereidheid van de agrarische sector om te participeren in de gezamenlijke aanpak. Op lokaal niveau zijn wel diverse gesprekken gevoerd met uiteenlopende stakeholders (ook individuele of lokale samenwerkingsverbanden van agrariërs) en worden lokale en regionale initiatieven gefaciliteerd. Diverse instrumenten zijn in ontwikkeling, zoals een aangepaste verplaatsings- en beëindigingsregeling, beleidsregels voor extern salderen en een stikstofbank. In individuele gevallen worden gesprekken met agrariërs gevoerd over ontwikkelingsmogelijkheden, verplaatsing of beëindiging. Een grondstrategieplan is in ontwikkeling.

Revitaliseringsprojecten bosgebieden
Onze bossen hebben last van stikstofdepositie, verzuring, verdroging, nutriëntenverlies, bosbranden en schimmelziekten. Deze effecten hebben grote gevolgen voor de veerkracht en kwaliteit van bossen. De biodiversiteit heeft er onder te lijden en zet ecosystemen onder druk. In 2022 hebben wij (en ook de andere provincies) op verzoek van het Rijk een revitaliseringsplan opgesteld met daarin revitaliseringsmaatregelen die bijdragen aan de kwaliteit en vitaliteit van de Utrechtse bossen. Het gaat in totaal om 2.500 tot 3.400 ha bestaand bos. Deze revitaliseringsmaatregelen (met bijbehorende kosten van ongeveer € 5,5 miljoen) maken onderdeel uit van het UPLG.
Daarnaast zetten we via de SKNL-regeling in op specifieke kwaliteitsverbetering, de zogenaamde revitaliseringsprojecten. Dat is een aanvulling op de aanpak van de droogte en de stikstofdepositie in het bestaande bosareaal. In 2022 zou een proefproject van Staatsbosbeheer en de Bosgroep Midden Nederland starten om de komende 7 jaar 45 ha bos op de zandgronden te revitaliseren. In december 2022 is een SKNL-aanvraag ingediend om te starten met het project.