Beleidsdoelen

Toelichting op meerjarendoel.
Op weg naar een Interim uitvoeringsprogramma faunabeleid en monitoring
In 2022 hebben wij de Voortgangsrapportage faunabeleid 2022 gemaakt. Hierin staat een tabel met alle lopende onderzoeken ter voorbereiding van het Interim uitvoeringsprogramma faunabeleid en monitoring. De kaders voor het nieuwe faunabeleid en monitoring zijn eind 2022 vastgesteld.

Ganzenbeleid
Voor het ganzenbeleid zijn onder andere de volgende stappen gezet.

• In IPO-verband hebben we afspraken gemaakt over de uitwerking van het ganzenadvies van de Maatschappelijke Adviesraad Faunaschade (mei 2021). Volgens deze afspraken gaan provincies samenwerken aan een verbrede onderzoeksagenda. Deze is nodig om ontheffingen beter te onderbouwen. Het IPO zal de provincies hierin ondersteunen, mede op basis van onze juridische analyse van de jurisprudentie op het faunaschadedossier. Verder is de IPO-taakgroep ganzen opgericht. Deze gaat zorgen voor een landelijk voorbeeld waarin de ecologische, juridische en faunabeheerplan kaders zijn opgenomen
• We nemen deel aan de Utrechtse werkgroep ‘toekomstbestendig ganzenbeheer’, een werkgroep van het Projectteam Ganzenbeheer Utrecht (PGU). Die heeft de opdracht om ons te adviseren over de toekomst van de Utrechtse ganzenafspraken. In november heeft de werkgroep haar advies via de Faunabeheereenheid aangeboden.
• We hebben opdracht gegeven voor een onderzoek naar het functioneren van onze ganzenrustgebieden. Dat wordt afgerond, nadat de winterganzen zijn vertrokken.  

• We hebben een werkgroep ‘alternatief, diervriendelijker (ganzen)beheer’ ingesteld. Dit jaar zijn twee grote onderzoeksprojecten gestart. Het gaat om een onderzoek naar de kansenrijkdom van innovatieve maatregelen in de praktijk en om onderzoek naar verjaging van ganzen met drones gericht op het verminderen van ganzenschade. De eindrapportages van beide onderzoeken worden begin 2023 opgeleverd.
• Wij hebben advies aangevraagd bij de Zoogdiervereniging over grote hoefdieren, ook in relatie tot de in de toekomst mogelijk vaker voorkomende wolf in onze provincie. De vraag is of binnen onze provincie ruimte is voor grote hoefdieren (edelhert en wild zwijn) en welke maatregelen nodig zijn om overlast en schade van alle grote hoefdieren beheersbaar te houden.

De eerste cijfers van onze werkorganisatie BIJ12 van de openeinderegeling faunaschade laten over 2022 opnieuw een stijging zien van de schade-uitkeringen. De stijging wordt vooral veroorzaakt door toename van het aantal aanvragen en de verder stijgende droge stofprijs van de schadegewassen op de internationale markt. Het IPO heeft in 2022 het advies van de voormalige Maatschappelijke Adviesraad Faunaschade voor een nieuw systematiek van schadevergoeding verder uitgewerkt.

Verwilderde katten
Naar aanleiding van enkele moties vanuit Provinciale Staten staan wij afschot als middel voor het terugdringen van predatie door verwilderde katten niet meer toe. In plaats daarvan hanteren wij in de praktijk een plan van aanpak voor een alternatieve, diervriendelijkere bestrijdingsmethode. Deze aanpak is gebaseerd op de TNRC-methode (trap, neutralisation, relocate, care). De uitvoering, onder coördinatie van de Faunabeheereenheid, is in mei 2022 echt van start gegaan. Het aantal gevangen katten loopt volgens planning. De twee door ons aan de uitvoering toegevoegde monitoringsopdrachten om de rol van de kat als predator te kunnen bepalen lopen ook volgens planning. Deze resultaten komen in 2023 beschikbaar.     

Wilddetectie
Om aanrijdingen met wilde hoefdieren en andere wildsoorten te voorkomen zouden we in 2021 starten met het aanleggen van een wilddetectiesysteem langs de N224. Die start is niet gemaakt, omdat wij zowel intern als extern geen personele capaciteit konden vinden voor het uitvoeren van deze maatregel. In 2022 is duidelijk geworden dat de N224 onderdeel zal uitmaken van een pilot voor snelheidsreductie op N-wegen naar 60 km/uur (Netwerkperspectief provinciale wegen 2040 ), Hierdoor is ervoor gekozen om het wilddetectiesysteem los te laten, om te zien of de snelheidsreductie resulteert in een afname in het aantal aanrijdingen met wilde hoefdieren. Maatregelen om de snelheid op de weg terug te brengen staan gepland in 2023.

Transport en opvang van in het wild levende dieren
De uitvoering van het plan van aanpak heeft in 2022 zijn vervolg gekregen. Het jaarlijks beschikbare noodfonds van € 10.000 is naar de Vogelopvang Soest gegaan. De uitvoering van de cursus/vouchersystematiek loopt via de Stichting Dierenlot (subsidie), er zijn 7 vouchers à € 5.000 verstrekt.
Het Rijk is ver op streek met het aanpassen van de Beleidsregels Opvang Wilde Dieren. In 2023 worden deze in IPO-verband besproken.
Bij de behandeling van de Programmabegroting 2023 is motie 100 Steun voor dierenopvang provincie Utrecht aangenomen. Met de motie wordt gevraagd € 100.000 voor dit doel beschikbaar te stellen uit de algemene middelen in 2023. In 2023 volgt hiervoor een bestedingsvoorstel.

Programma invasieve exoten 2020-2021

Begin 2022 is het Uitvoeringsprogramma Invasieve Exoten 2022 – 2026 vastgesteld ter uitvoering van onze wettelijke taak uit de Wnb waar het gaat om het beschermen van inheemse biodiversiteit tegen invasieve exoten. Het uitvoeringsprogramma is mede opgesteld door en voor onze ketenpartners, zoals gemeenten, waterschappen en terreinbeherende organisaties. Bij de begroting is structurele financiering van het programma beschikbaar gekomen. Daardoor kunnen we langjarige samenwerkingstrajecten opstarten en uitvoeren om de bestrijding en beheersing van invasieve exoten te borgen. De hiervoor benodigde capaciteit kon in 2022 nog niet worden gevonden. Het budget 2022 voor de beheersingsprogramma's van al gevestigde invasieve exoten kon in 2022 daarom niet worden weggezet.
Verder zijn we gestart met de herziening van de subsidieverordening. Deze herziening is nodig om meerjarige projectsubsidies mogelijk te maken. De opdracht aan de Faunabeheereenheid voor de bestrijding en beheersing van onder andere wasbeer, muntjak en nijlgans is herzien om deze beter aan te laten sluiten op de praktijk. Er is een start gemaakt met het opstellen van handreikingen voor handelingsperspectieven voor soorten die zich nieuw dreigen te vestigen. Ook is een verkenning gestart om aan te sluiten bij de aanpak van woekerende waterplanten, waaronder invasieve exoten, in de Oostelijke Vechtplassen.

Aanpak Biodiversiteit in Stad en Dorp (BiSD)

Begin 2022 hebben wij de methodiek voor een pre- soortenmanagementplan (SMP) vastgesteld. Daarmee bieden we gemeenten een direct inzetbare oplossing om te kunnen verduurzamen binnen de wettelijke vereisten van de Wnb. Een belangrijk onderdeel hierbij is ’natuurvriendelijk isoleren’. Inmiddels hebben vier gemeenten in 2022 een pre-SMP opgesteld en zijn vier gemeenten hiermee in het laatste kwartaal van 2022 gestart. Vier tijdelijke gebiedsgerichte ontheffingen op basis van een pre-SMP zijn verleend. Dit gebeurt in nauwe samenwerking tussen BiSD, het Programma Energietransitie en het team Vergunningverlening Natuur. Op dit moment hebben drie gemeenten een volledig, tienjarig SMP en daar komen de komende twee jaar dus minimaal acht gemeenten bij.
Onze activiteiten op het gebied van (pre-)SMP’s hebben ertoe geleid dat ook het Rijk en andere provincies hiervoor interesse hebben getoond. Wij vervullen hierbij als koploper een adviserende rol richting collega-overheden. Het ministerie van BZK heeft hiervoor eind 2022 een algemene decentrale uitkering toegekend. Daarnaast hebben we met BiSD actief ingezet op natuurinclusief bouwen en vergroening van de woonomgeving, onder andere door een gezamenlijke subsidieregeling voor klimaatadaptatie en gezonde leefomgeving.

Omgevingswet, advisering gebieds- en soortbescherming en vergunningverlening natuur

Bij de vergunningverlening gaat het om beschikkingen, meldingen en maatregelen die moeten waarborgen dat inheemse bij wet beschermde soorten blijven voortbestaan. In 2022 zijn achterstanden in de vergunningverlening weggewerkt en zijn meer vergunningen binnen de wettelijke termijn afgehandeld. Dat geldt niet voor gebiedsbescherming/stikstof. De termijnen voor de werkstroom gebiedsbescherming/stikstof kunnen niet gehaald worden, omdat de wettelijke kaders waaraan getoetst wordt nog niet duidelijk zijn. Dit is een feit dat landelijk speelt, voor alle aanvragen waar stikstof bij betrokken is. Door de vele rechterlijke uitspraken is 2022 niet het jaar geworden waarin deze vergunningen afgehandeld konden worden. De capaciteit is wel ingezet is om op onderdelen verder te komen.
De capaciteit voor vergunningverlening is grotendeels op orde gebracht. Maar bepaalde vacatures (de meer senior functies) zijn nauwelijks te vervullen ondanks de actieve werving. ook ontbreekt de formatie voor de vergunningverlening stikstof na 2023 nog. In 2022 zijn werkprocessen efficiënter ingericht wat heeft bijgedragen aan het wegwerken van achterstanden (met uitzondering van gebiedsbescherming/stikstof). De complexiteit van de vergunningverlening is in 2022 toegenomen, mede door een toename van ruimtelijke ontwikkeling in gebieden met kwetsbare natuur.
De Omgevingswet is niet in 2022 in werking getreden, maar de voorbereidingen zijn wel voortgezet. Daarvoor zijn in de kadernota 2022 extra formatie en middelen beschikbaar gesteld. Zo is in 2022 bijvoorbeeld een start gemaakt met de inrichting van het coördinatiepunt VTH (vergunningverlening, toezicht en handhaving) en het meer proactief adviseren in de planfase. Daardoor kunnen gemeenten en andere initiatiefnemers eerder zien wat de haalbaarheid is van initiatieven in beschermde gebieden en in leefgebieden van beschermde soorten. En welke compenserende maatregelen voor natuur en bos mogelijk worden verlangd.

Natuur- en boscompensatie
Sinds 2018 heeft de compensatiebank de beschikking gekregen over drie locaties voor de uitvoering van compensatieverplichtingen. Deze locaties zijn ons eigendom. Het zijn de locaties Autenasekade in Vijfheerenlanden (ongeveer 26 ha), Valkenheide in gemeente Utrechtse Heuvelrug (ongeveer 9 ha) en Bijleveld in de gemeente Utrecht (ongeveer 3 ha). Voor ongeveer de helft van de oppervlakte van de drie locaties zijn met compensatieplichtigen overeenkomsten gesloten over de uitvoering van de verplichtingen op de locaties. De locaties Autenasekade en Valkenheide zijn nog niet volledig met verplichtingen belegd. Toch is in 2022 besloten deze locaties eind 2023/begin 2024 in één keer volledig in te richten en hiermee compensatienatuur op voorraad te realiseren.

In 2022 hebben er voor de locaties Bijleveld, Autenasekade en Valkenheide vooral planvormingsactiviteiten plaatsgevonden.

In 2022 is een overeenkomst gesloten over het gebuik van de compensatiebank. We hebben ook twee overeenkomsten gesloten met compensatieplichtigen ter borging van de uitvoering van NNN-compensatieverplichtingen. Verder zijn we gestart met het opzetten van registratiesystemen voor opgelegde natuur- en boscompensatieverplichtingen. Afronding zal plaatsvinden in 2023.

Monitoring

Door monitoring houden wij de staat van instandhouding van de inheemse soorten en de habitats bij. Jaarlijks inventariseren wij 10% van het landelijk gebied van onze provincie. We monitoren periodiek het ecologisch functioneren van de ecoducten en faunapassages. De resultaten verwerken we in de driejaarlijkse Rapportage Natuur.

Wij hebben het gebied De Venen (ongeveer 9.000 ha) laten inventariseren op flora en fauna. Verspreid over de provincie hebben we de beheertypen van de Subsidieregeling Natuur en. Landschap (SNL) op terreinen van particulieren gemonitord. Ook hebben wij de rapportage van het in 2021 uitgevoerde veldwerk in de Lopikerwaard en uiterwaarden van de Lek vastgesteld.
In gerechtelijke procedures wordt steeds vaker gevraagd naar de staat van instandhouding van soorten en de relatie tussen aantallen en schade om een ingreep te rechtvaardigen. Dit vraagt aanpassing van onze monitoring. Daarvoor zijn in 2022 stappen gezet zoals de uitbreiding van de watervogeltelling. Binnen onze provincie  wordt in gebieden waar veel voorjaarsschade gemeld wordt, de verspreiding van alle soorten ganzen, zwanen en smienten in de winterperiode goed in kaart gebracht.
Voor de standganzen, die hier jaarrond verblijven hebben wij in IPO-verband afgesproken de stand beheersbaar te houden. Om jaarlijks te bepalen of afschot noodzakelijk is en om de omvang van het afschot vast te stellen, hebben we in 2022 opdracht gegeven om juveniele tellingen uit te voeren.
Het broedvogelmonitoringsprogramma van Sovon is in onze provincie vrij summier. Dit heeft tot gevolg dat de staat van instandhouding van veel prioritaire soorten, specifiek voor onze provincie, niet bepaald kan worden. In 2022 is een opdracht voorbereid om de broedvogelmonitoring te intensiveren en dag-actieve zoogdieren te inventariseren.