Beleidsdoelen

Toelichting op meerjarendoel.
De Landbouwvisie en bijbehorende Samenwerkingsagenda Landbouw (SAL) vormen de belangrijkste basis van het Utrechtse landbouwbeleid. De SAL beschrijft zes thema’s, namelijk: Verbinding Stad-Land, Gezondheid, Economisch rendabel, Circulaire landbouw, Natuurinclusieve landbouw en Klimaatneutrale landbouw. We maken jaarlijks een rapportage over de voortgang. Over grotere projecten, zoals de Voedselagenda en de Plattelandscoaches, vindt apart besluitvorming plaats. De SAL is een belangrijke bouwsteen voor het provinciale beleid voor zaken als bodemdaling, de stikstofproblematiek en vanaf 2022 uiteraard het UPLG.

Plattelandscoaches

Vanaf de start van het project op 1 december 2020 maken 304 agrarische ondernemers of erfeigenaren gebruik van plattelandscoaches. In 2022 hebben 103 nieuwe deelnemers zich aangemeld. De deelnemers zijn verdeeld over 25 gemeenten. Vijfheerenlanden is de gemeente met de meeste deelnemers, gevolgd door Woerden. De onderwerpen waar ondernemers mee aan de slag gaan zijn divers:

• 31% van de deelnemers heeft vragen over de landbouwtransitie (zoals natuurinclusieve en/of klimaatneutrale landbouw of het verkorten van de lokale productie- en consumptieketen);
• 27% van de trajecten is gericht op vraagstukken rondom rentabiliteit en verdienmodellen;
• 16% heeft betrekking op persoonlijke vraagstukken;
• 11% gaat over bedrijfsovername;
• 10% gaat over over asbestsanering;
• 5% gaat over over bedrijfsbeëindiging.

Ongeveer 30% van de trajecten leidt tot planologische vragen die tot een gesprek met de betreffende gemeente leiden. De meeste van deze vragen hebben betrekking op de herbestemming van vrijkomende agrarische bebouwing (VAB). Hiervoor werken we samen met het VAB-project. Van de 304 trajecten zijn er 99 afgerond. De gemiddelde waardering is hoog (cijfer 8,7).
Vanuit de versnellingsaanpak van asbestdaken (zie ook 3.4.9) wordt bijgedragen aan het project plattelandcoaches.


Natuurinclusieve landbouw
Afgelopen jaar is de tweede fase van het Actieplan Duurzame Landbouw met Natuur (DLmN) gestart. Wij hebben dit initiatief vanaf 2019 financieel ondersteund en denken mee bij de uitvoering van verschillende projecten. Op 8 september 2022 is de subsidiebeschikking voor fase 2 overhandigd aan de Stuurgroep DLmN. In het actieplan wordt gewerkt aan maatregelen die bijdragen aan een sterkere verbinding tussen landbouw en natuur en een natuurinclusieve bedrijfsvoering.
In 2022 zijn de volgende activiteiten uitgevoerd:

• Er zijn 50 duurzame bedrijfsplannen opgesteld waarbij gegevens uit de database Flora en Fauna zijn gebruikt.
• Er zijn webinars georganiseerd over onder andere carbon credits, versterken landschap en kruidenrijk grasland.
• De Pilot Groene Contour fase 2 is gestart.

Voor het thema natuurinclusieve landbouw wordt ook een stimuleringsprogramma voor Agroforestry uitgevoerd. Dit heeft zijn beleidsmatige basis binnen het Strategisch Bosbeleid. Ook de middelen zijn hieruit afkomstig. In 2022 is een subsidieregeling opgesteld om agroforestry te stimuleren. De openstelling is vanaf 1 januari 2023.  

Circulaire landbouw stimuleren
Circulaire landbouw is gericht op het optimaal inzetten en hergebruiken van grondstoffen en producten. Daarnaast richt het zich op het zoveel mogelijk voorkomen van reststoffen, afval en schade aan het milieu. We blijven daarbij inzetten op het stimuleren van innovatie en kennisverspreiding over efficiënte benutting van mineralen. In 2022 hebben we ingezet op:

• (natuurinclusieve) kringlooplandbouw als belangrijke basis voor opgaven zoals die in het UPLG beschreven worden; dit wordt in 2023 verder uitgewerkt;
• communicatie over projecten kringlooplandbouw, duurzaam bodembeheer en klimaat via LaMi.nl;
• begeleiden van de Regio Deal Foodvalley;
• projecten van de Voedselagenda verbinden met kringlooplandbouw;
• openstelling POP3 Investeringssubsidies voor transitie Utrechtse veehouderij;
• voorbereiding van de zogenaamde Biodiversiteitsmonitor passend voor de Utrechtse situatie;
• voorbereiding van de proeftuin Biodiversiteitsmonitor Kromme Rijn; dit project moet bijdragen aan het ontwikkelen van een instrument waarmee geleverde bijdrages door agrariërs aan gebiedsopgaves meetbaar worden en waarmee zij tevens beloond kunnen worden voor hun inspaning. In januari 2023 vond de officiële aftrap plaats.

Platform LaMi
Het platform Landbouw en Milieu in Utrecht (LaMi) ondersteunt duurzaam boerenondernemerschap. LaMi zet in op het delen van inspirerende voorbeelden, onderzoeksresultaten, samenwerkingsverbanden, handige links en kennis over een duurzame en vitale bedrijfsvoering. Maandelijks publiceren we een digitale nieuwsbrief. In aanvulling hierop is in het najaar 2022 een nieuwe uitgave van het gedrukte blad de Aanjager uitgebracht, met onder andere aandacht voor de plattelandscoaches. Begin 2022 is een vernieuwde website gelanceerd. Het aantal unieke bezoekers is met 50% gestegen. Om het bereik van de doelgroep verder te verbeteren, zijn Facebookcampagnes ingezet en is gestart met het gebruik van Instagram. Daarnaast waren we onder de vlag van LaMi aanwezig bij diverse bijeenkomsten. Zelf hebben we twee grote bijeenkomsten georganiseerd, in oktober 2022 voor jonge boeren (80 personen) en in december voor erfbetreders (meer dan 90 personen).

Regio Deal Foodvalley

Binnen deze regiodeal wordt gewerkt binnen 3 sporen: 1. landbouw, 2. voeding & gezondheid en 3. kennis en economie. Binnen spoor 1 is in 2022 gewerkt aan de inhoudelijke thema’s: emissiereductie, circulair veevoer en bodemkwaliteit. Dit is aangevuld met ‘implementatie en communicatie’, met ook aandacht voor verdienmodellen. Er worden ruim 20 innovaties getest en daarnaast zijn nog een aantal innovatieve managementmaatregelen in voorbereiding. Naar verwachting zullen we hiermee richting 40 innovaties totaal gaan. Er zijn ongeveer 55 deelnemers aan de lopende proeftuin. En 25 deelnemers aan de Masterclass Korte Keten waarvoor nieuwe verdienmodellen zijn ontwikkeld. Daarnaast zijn er 24 bedrijven die mee gaan doen aan de innovatieve managementmaatregelen. In totaal komen we zo dus op ongeveer 100 deelnemende bedrijven in Utrecht en Gelderland uit. Ongeveer 30% van de bedrijven ligt in Utrecht, de overige in Gelderland. De in de regiodeal beoogde aantallen worden hiermee gehaald.

In het voorjaar van 2022 is meetapparatuur geplaatst voor het meetnetwerk stikstof en fijnstof. Binnen de regiodeal is door landelijke ontwikkelingen in het stikstofdossier meer aandacht gekomen voor het meten aan stikstof. De inzichten die hieruit naar voren komen kunnen gebruikt worden in de uitwerking van de gebiedsgerichte aanpak stikstof.  
Binnen het spoor voeding & gezondheid zijn er projecten ‘van prille start tot oude dag’ om een gezondere voeding, gezonde keuze en gezonde eetomgeving te realiseren. Inwoners en diverse (zorg)organisaties doen mee aan cocreatiesessies, focusgroepen en interventies. Op de projectenkaart van Regio Foodvalley (www.projectenkaartregiofoodvalley.nl ) is te vinden welke organisaties in de Utrechtse gemeenten meedoen. Ook in de samenwerking wo-hbo-onderwijscurriculum krijgt de aandacht voor voeding vorm. Het project Eetomgeving, werkpakket 2, sluit aan bij onze provinciale Voedselagenda. Binnen dit project wordt geëxperimenteerd met het creëren van een gezonde voedselomgeving in diverse contexten als horeca, mkb (transportsector), zorg en op wijkniveau. Er wordt onder andere samengewerkt met de gemeenten Utrecht en Veenendaal. Hier vindt onderzoek plaats binnen wijk Overvecht (gemeente Utrecht) en wijk Schrijverswijk (gemeente Veenendaal).
Binnen het spoor Versterken van het kennis- en innovatiecluster werken wij samen met de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij (ROM) aan het verstevigen van het netwerk met de Universiteit Utrecht en Wageningen. Daarbij benaderen we Utrechtse bedrijven om gebruik te maken van de fondsen voor gedeelde onderzoeksapparatuur respectievelijk gedeelde onderzoeksfaciliteiten. Deze fondsen maken investeringen in apparatuur en faciliteiten mogelijk. In 2022 is in drie apparaten geïnvesteerd. Een daarvan staat in Utrecht, een nieuw type vergister, van belang voor bedrijven die een rol spelen in de eiwittransitie. Via de Shared Facility Finder kunnen ook Utrechtse bedrijven gebruik maken van deze apparatuur en faciliteiten.
Voor de uitvoering van de Regio Deal hebben wij een regiodealmanager gedetacheerd. 50% van de kosten voor de regiodealmanager wordt voor de jaren 2022 en 2023 uit de provinciale begroting gefinancierd.

Kavelruil Kamerik-Harmelen
De kavelruil Kamerik-Harmelen is aan het eind van 2022 in de afrondende fase gekomen. Alle ingebrachte provinciegrond kan doelmatig worden ingezet. De kavelruil heeft een vernieuwend karakter. Naast landbouwstructuurversterking gaat het om de vrijwillige realisatie van maatschappelijke doelen door agrariërs. Dat zijn onder meer afremmen bodemdaling, verbeteren van de waterkwaliteit en versterken van het weidevogelbeheer. De akte passeert naar verwachting voorjaar 2023.

Europese middelen benutten

2022 was het laatste uitvoeringsjaar van de POP3-periode. Naast het doorlopende onderdeel LEADER binnen het Europese subsidieprogramma POP3 zijn drie subsidieregelingen opengesteld in 2022: de regeling ‘Samenwerking voor duurzame waardeketens’, de regeling ‘Niet productieve investeringen water’, waar de waterschappen gebruik van maken en de regeling ‘Fysieke investeringen voor innovatie en modernisering van de landbouw’. De subsidieaanvragen voor de eerste twee genoemde openstellingen zijn beschikt in 2022. Het beschikken van de aanvragen van de regeling fysieke investeringen vindt plaats in 2023. De financiële afronding van POP3 loopt door tot begin 2026.
In 2022 zijn er extra baten ontvangen van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland voor technische bijstand POP3, die niet waren voorzien bij de slotwijziging. Vandaar dat de smiley in de tabel ‘Resultaat in één oogopslag’ op rood staat.

In 2022 hebben partijen via de POP3+-regeling LEADER (Europees programma voor plattelandsontwikkeling) bij de LEADER-coördinatoren ideeën ingebracht die tot doel hebben stad en land dichter bij elkaar te brengen. De ideeën hebben betrekking op verschillende, door de gebieden zelf bepaalde thema’s zoals: voedsel van dichtbij, plek voor pioniers, educatie en recreatie, eigen ketens/ kringlopen en de zorg voor elkaar. Achttien van de ideeën hebben geleid tot een concrete LEADER subsidieaanvraag in 2022. Ook hebben initiatieven een verwijzing buiten LEADER om gekregen. Bijvoorbeeld bij een andere meer passende regeling binnen de provincie of elders in het netwerk. Zo krijgen ideeën die (net) niet binnen de voorwaarden van LEADER passen verder vorm en dragen zij ook bij aan de sociaaleconomische ontwikkeling van het platteland.
In 2023 start het nieuwe Nationaal Strategisch Plan (NSP), de opvolger van POP3. Dit is in 2022 voorbereid.